Concello da Coruña

A partir do século XIII contamos con testemuños documentais da existencia do Concello da Coruña e, por tanto, do seu arquivo. Con todo, o seu emprazamento, ao longo destes máis de oitocentos anos, sufriu diferentes avatares ligados á historia do municipio.

Probablemente na primeira época da vida local herculina, os documentos estaban instalados nun arca ou caixa gardados no lugar ou lugares onde se reunían os membros do concello. Co paso do tempo, a produción documental creceu e os documentos deberon colocarse en anaqueles ou estantes en diferentes locais. Temos noticias de que durante o reinado dos monarcas da Casa dos Austrias o arquivo estivo almacenado na torre da igrexa de Santiago e tamén nunha sala da propia casa consistorial na praza da Fariña na Cidade Vella.

A comezos do século XVIII as vellas casas concejiles, situadas na praza da Fariña, atopábanse completamente arruinadas polo que, en 1740, a corporación acorda trasladar o arquivo a unha sala da casa pertencente á Obra Pía Álvarez de Castro situada na rúa do Príncipe. Con todo, con toda seguridade, non todos os documentos do arquivo custodiáronse nese novo emprazamento, algúns se aloxaron en edificios municipais como o cárcere de Herrerías e outros continuaron nas casas consistoriais, neste momento desprazadas xa a outro lugar da mesma praza.

A escaseza de recursos económicos para a construción da nova sede consistorial e, por tanto, a dispersión dos documentos do concello en distintos locais, prolongouse durante moito tempo. A total ruína do consistorio obriga a trasladar o concello e o seu arquivo a unha vivenda da rúa da Franxa número 23, onde permaneceu pouco máis dun ano e medio ata que se cambiou ao edificio do antigo convento de San Agustín en 1838. Este inmoble estaba situado na plazuela do mesmo nome, inmediato á igrexa de San Jorge, e o arquivo situábase nun local da planta baixa, no á esquerda da entrada da casa consistorial.

Desde finais da década dos trinta do século dezanove ata avanzados os anos vinte do pasado século o arquivo permaneceu nese edificio, realizándose nel pequenos arranxos. En ocasións, tratouse de obras de adecuación de determinados espazos para a custodia e consulta de documentos especiais, como a que levou a cabo en 1883 coa finalización das intervencións no cuarto da alcaldía para gardar e almacenar os planos pertencentes á municipalidade. Con todo, as condicións do lugar non eran as máis adecuadas, tal e como relata Francisco Tettamancy quen, na súa historia comercial, cualifícao de escuro “e húmido arquivo municipal”.

No novo Palacio Municipal na Praza de María Pita, construído a principios do século XX, o arquivo situábase, segundo os planos do arquitecto Pedro Mariño, no baixo do edificio, á beira da Real Academia Galega. Con todo, en 1914 realízanse unha serie de modificacións no destino deses locais; e así a peza que fose asignada para o arquivo pasa a ser agora ampliación do garaxe e, ao contrario, aquelas destinadas a oficinas pasan a ser do arquivo. O traslado dos documentos non se fixo efectivo ata o ano vinte e seis.

Na década dos sesenta o Arquivo Histórico e a Biblioteca Municipal atopábanse nunha mesma sala da segunda planta do Palacio, mentres que o Arquivo Administrativo achábase na zona baixa do edificio. É nesta época cando se consolida definitivamente o sistema de arquivos do Concello coa división en tres partes segundo a idade dos documentos: os que abarcaban ata o ano 1900 custodiaríanse no Arquivo Histórico, os que partían desde esa data ata os sesenta no Arquivo Administrativo, e, por último, os máis recentes gardaríanse nas propias oficinas administrativas.

Con todo, continuaba o interminable problema de atopar unha sede que reunise as condicións de conservación e seguridade que requiría tan importante legado. Ata que en 1978, baixo o mandato do alcalde don José Manuel Liaño Flores, e en resposta ás múltiples peticións realizadas pola Arquiveira- Bibliotecaria, trasladouse o Arquivo Histórico ao antigo edificio da Delegación Provincial de Facenda, na rúa Durán Loriga. Este inmoble de corte clacisista, encadrado en Uniforme de clarinero “”. (Ca.1956) Selo de placa municipal. 1448 o denominado estilo ecléctico, foi construído polo arquitecto José Miguel Durán Loriga, e inaugurado oficialmente o 11 de novembro de 1934. O Arquivo Histórico situouse na primeira planta, ata que a mediados do ano 1989, foi desprazado, co fin de ampliar a Biblioteca, á planta terceira e soto. Estes son os reducidos espazos que actualmente ocupa en función das necesidades de acomodación das institucións e servizos que alberga a construción; emprazamento onde permanece en espera dunha nova sede que permita incorporar a documentación que lle corresponde en cumprimento do ciclo vital dos documentos que establece o sistema de arquivos do Concello.